Alvleesklierkanker is een van de meest dodelijke vormen van kanker. Slechts 5 van de 100 patiënten leven vijf jaar na de diagnose. Het probleem: de ziekte wordt vaak pas laat ontdekt, en dat maakt behandelen een stuk moeilijker. Onderzoekers van het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven werken daarom aan een oplossing om de ziekte op te sporen met kunstmatige intelligentie (AI). Mede dankzij een donatie van de Catharina Health Foundation konden zij een belangrijke stap zetten.
Waarom is vroege ontdekking zo moeilijk?
Klachten ontstaan meestal pas laat. Artsen gebruiken CT-scans om tumoren op te sporen, maar de tumoren zijn niet altijd goed te zien. “Alvleesklierkanker herkennen op CT-scans vereist een hoge mate van expertise. Radiologen herkennen in ongeveer 80 procent van de gevallen de tumoren, blijkt uit eerdere studies”, zegt Lotte Fleurkens-Ewals, onderzoeker bij het Catharina Ziekenhuis.
“Dat betekent dat 1 op de 5 tumoren gemist wordt. En elke gemiste tumor kan het verschil betekenen tussen wel of niet behandelen. Hoe vroeger je een tumor ontdekt, hoe groter de overlevingskans voor een patiënt.”
Wat doet AI anders?
Samen met de Technische Universiteit Eindhoven ontwikkelde Fleurkens-Ewals een AI-model dat CT-scans analyseert en tumoren in de alvleesklier herkent. Hiervoor werd een enorme dataset samengesteld met ruim 1.500 patiënten. Van deze groep hadden 270 patiënten daadwerkelijk een tumor. Het model werd getest op deze data en die tests leverden veelbelovende resultaten op. Meer dan 90 procent van de tumoren werd herkend door AI.
Voor patiënten bij wie alvleeskliertumoren werden gediagnosticeerd, keek het AI-model naar oudere CT-scans. Op die beelden hadden de radiologen de tumor destijds nog niet herkend. Ongeveer 20 procent van de patiënten had een eerdere CT-scan en in ruim de helft van die gevallen zag de AI de tumor al eerder. Gemiddeld acht weken voordat de diagnose werd gesteld. “Eerder ontdekken kan cruciaal zijn bij een agressieve tumor,” zegt Fleurkens-Ewals. “Dan is er meer kans op een beter behandelresultaat.”
Wat betekent dit voor patiënten?
Een operatie is nu alleen mogelijk als de tumor niet is uitgezaaid en niet om belangrijke bloedvaten of in omliggende organen groeit. Hoe eerder de tumor wordt gevonden, hoe groter de kans dat een operatie mogelijk is. Het onderzoek laat zien dat AI radiologen kan helpen om tumoren eerder op te sporen.
Fleurkens-Ewals: “Met dit onderzoek laten we zien dat AI potentie heeft als het gaat om opsporen van tumoren.” Maar daarmee is nog niet bewezen dat eerder opsporen daadwerkelijk leidt tot betere overlevingskansen. “Daarom willen we een grootschalige klinische studie uitvoeren. In deze studie worden twee groepen vergeleken: één waarbij radiologen AI-assistentie krijgen en één zonder. Het doel: aantonen dat AI echt het verschil maakt.”
